چکیده

پیشینه و اهداف: هدف پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل مؤلفه‌ها و ابعاد صلاحیت حرفه­ای معلمان مدارس استثنایی است. روش‌ها‌: روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است و جامعه آماری آن کلیه معلمان آموزش‌وپرورش استثنائی شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399 مشغول به تدریس می‌باشد که تعداد آن‌ها برابر 559 نفر بود. بر اساس فرمول کوکران 228 نفر از جامعه آماری با استفاده از روش نمونه­گیری طبقه­ای و بر مبنای جنسیت به‌عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته­ای بود که روایی محتوایی آن با استفاده از روش دلفی توسط 7 نفر از صاحب‌نظران آموزش‌وپرورش استثنایی و با سه بار ارسال پرسشنامه تأمین شد و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 87/0 به دست آمد. برای تجزیه‌وتحلیل از روش‌های آماری توصیفی و آمار استنباطی (تحلیل عامل اکتشافی)، به کمک نرم‌افزار SPSS.26 استفاده شد. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش دلالت بر این داشت که ابعاد اصلی صلاحیت­های معلمان مدارس استثنایی، به ترتیب اولویت و اهمیت در چهار گروه «صلاحیت­های آموزشی-رفتاری»، «توانمندی­های حرفه­ای و عمومی»، «صلاحیت­های برنامه­ریزی و آمادگی» و در نهایت «صلاحیت­های مدیریت و سازمان‌دهی» قابل معرفی است. همچنین، مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که لازم است مورد توجه معلمان مدارس استثنایی قرار گیرد به ترتیب اولویت شامل «تأثیر رعایت شعائر اسلامی و هنجارهای جامعه و گسترش و تقویت اخلاق اسلامی در محیط کار»، «ایجاد انگیزه در دانش­آموزان استثنائی از طریق فعال نمودن آنان در کلاس درس»، «ایجاد محیطی لذت­بخش و آرام در کلاس درس، همراه با شوخی و تفریح، با پرهیز از هرگونه زیاده­روی»، «­تحمل عقاید نو و غیر عادی دانش­آموزان استثنائی» و «مسئولیت‌پذیر بودن معلمان استثنائی در قبال آینده جامعه و دانش­آموزان استثنائی» است. نتیجه‌گیری: بدون تردید معلم فردی است که می­تواند بیشترین تأثیر را بر جریان تربیتی دانش‌آموزان استثنایی در مدارس داشته باشد. بنابراین؛ شناخت از توانایی­ها و صلاحیت­های حرفه­ای معلم برای یادگیری بهتر یادگیرندگان استثنایی امری ضروری است.